مژده و بشارت تولد فرزند به ديگران سبب تقويت محبت، استحكام روابط و گسترش مهر و عطوفت بين خانوادهها ميگردد. لذا شايسته است به اين امر عنايت خاصي نموده و به ايشان نويد دهيم. در صورتي كه توفيق نيافتيم به آنها بشارت دهيم، شايسته است به آنها تبريك بگوييم. فرق بين اين دو اين است كه بشارت يعني خبر تولد فرزند يا هر خبر خوشي كه مؤمن را خوش‌حال نمايد به او بدهيم، ولي تبريك و تهنيت يعني براي او دعاي خير كنيم.
لذا زماني كه مورد قبول حق واقع شدن توبه كعب بن مالك رضي الله عنه و يكي ديگر از ياران پيامبر نازل گرديد، فردي سريعا به او بشارت داد كه توبه‌ات پذيرفته شده و مردم با ورود كعب به مسجد به او تبريك و تهنيت ميگفتند. كعب بن مالك رضي الله عنه زماني كه از تخلف خود در غزوه تبوك ياد مينمود چنين مي‌گفت:
« سَمِعْتُ صَوْتَ صَارِخٍ أَوْفَي عَلَى سَلْعٍ يَقُولُ بِأَعْلَى صَوْتِهِ يَا كَعْبَ بْنَ مَالِكٍ أَبْشِرْ قَالَ فَخَرَرْتُ سَاجِدًا وَعَرَفْتُ أَنْ قَدْ جَاءَ فَرَجٌ قَالَ فَآذَنَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وسلم النَّاسَ بِتَوْبَةِ اللَّهِ عَلَيْنَا حِينَ صَلَّى صَلَاةَ الْفَجْرِ فَذَهَبَ النَّاسُ يُبَشِّرُونَنَا فَذَهَبَ قِبَلَ صَاحِبَيَّ مُبَشِّرُونَ وَرَكَضَ رَجُلٌ إِلَيَّ فَرَسًا وَسَعَى سَاعٍ مِنْ أَسْلَمَ قِبَلِي وَأَوْفَى الْجَبَلَ فَكَانَ الصَّوْتُ أَسْرَعَ مِنَ الْفَرَسِ فَلَمَّا جَاءَنِي الَّذِي سَمِعْتُ صَوْتَهُ يُبَشِّرُنِي فَنَزَعْتُ لَهُ ثَوْبَيَّ فَكَسَوْتُهُمَا إِيَّاهُ بِبِشَارَتِهِ وَاللَّهِ مَا أَمْلِكُ غَيْرَهُمَا يَوْمَئِذٍ وَاسْتَعَرْتُ ثَوْبَيْنِ فَلَبِسْتُهُمَا فَانْطَلَقْتُ أَتَأَمَّمُ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه وسلم يَتَلَقَّانِي النَّاسُ فَوْجًا فَوْجًا يُهَنِّئُونِي بِالتَّوْبَةِ وَيَقُولُونَ لِتَهْنِئْكَ تَوْبَةُ اللَّهِ عَلَيْكَ حَتَّى دَخَلْتُ الْمَسْجِدَ فَإِذَا رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وسلم جَالِسٌ فِي الْمَسْجِدِ وَحَوْلَهُ النَّاسُ فَقَامَ طَلْحَةُ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ يُهَرْوِلُ حَتَّى صَافَحَنِي وَهَنَّأَنِي وَاللَّهِ مَا قَامَ رَجُلٌ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ غَيْرُهُ قَالَ فَكَانَ كَعْبٌ لَايَنْسَاهَا لِطَلْحَةَ، قَالَ كَعْبٌ: فَلَمَّا سَلَّمْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وسلم قَالَ وَهُوَ يَبْرُقُ وَجْهُهُ مِنَ السُّرُورِ وَيَقُولُ أَبْشِرْ بِخَيْرِ يَوْمٍ مَرَّ عَلَيْكَ مُنْذُ وَلَدَتْكَ أُمُّك.»
از ندا دهنده‌اي شنيدم كه بر كوه سلع بالا آمده و با صداي بلند مي‌گفت: اي كعب! تو را مژده باد! من در همان حال به سجده‌ي (شكر) افتادم و دانستم كه گشايش و فرجي حاصل شده است. پيامبر صلي الله عليه وسلم بعد از نماز صبح مردم را از اين‌كه خداوند عزوجل توبه مرا پذيرفته است، باخبر ساخت و مردم براي نويد و مژده دادن به من از مسجد خارج شدند. عدهاي از بشارت دهندگان به طرف دو رفيقم رفتند و مردي (زبير بن عوام رضي الله عنه) سوار بر اسب با سرعت به سويم روانه شد، ولي مردي از قبيله اسلم (حمزه بن عمر الاسلمي رضي الله عنه) دويد، از كوه بالا رفت و به من مژده داد. صداي او را قبل از سواره شنيدم. چون اين شخص (حمزه اسلمي رضي الله عنه) مژده دهنده به نزدم آمد، در مقابل مژدهاش هر دو لباسم را بيرون آورده و بر وي پوشاندم. قسم به خدا! در آن لحظه چيزي به جز آن دو جامه نداشتم و دو جامهي ديگر به عاريت گرفته و پوشيدم و به قصد ديدار پيامبر صلي الله عليه وسلم به راه افتادم. مردم گروه گروه از من استقبال كردند و به خاطر قبول شدن توبهام به من تبريك عرض كرده و ميگفتند: قبولي توبه‌ات از سوي خداوند عزوجل مبارك باد!
به مسجد رسيدم و پيامبر صلي الله عليه وسلم را در حالي كه مردم در اطرافش نشسته بودند، ديدم. طلحه بن عبيدالله رضي الله عنه به سرعت نزد من آمد و با من مصافحه نموده و تبريك گفت. هيچ يك از مهاجرين غير از او از جايش بلند نشد و كعب اين كار طلحه رضي الله عنه را هرگز فراموش نكرد. كعب گفت: وقتي به پيامبر صلي الله عليه وسلم سلام كردم، در حاليكه چهره مباركش از شادي ميدرخشيد فرمودند: اين روز بر تو خوش باد! زيرا از زماني كه از مادرت متولد شدهاي، اين روز بهترين روزي است كه بر تو گذشته است.
نمونههاي متعددي در قرآن از اين بشارتها وجود دارد:
الف) بشارت به ابراهيم
«فبشّرنه بغلام حليم»
«ما او را به پسري بردبار و خردمند بشارت داديم.»
«وامراته قائمة فضحكت فبشرنها بإسحق ومن وراء إسحق يعقوب.»
«و همسر ابراهيم (ساره) در حالي كه ايستاده بود(به خاطر مجازات و هلاك شدن قوم لوط) خنديد وما به او مژده اسحاق و به دنبال او يعقوب را داديم.»
ب) بشارت فرزند توسط ملائكه به زكريا
«فنادته الملئكة وهو قائم يصلي في المحراب أن الله يبشرك بيحيي مصدقا بكلمة من الله وسيدا وحصورا و نبيا من الصلحين»
« پس ملائكه، او (زكريا) را در حالي كه در عبادتگاه به نيايش ايستاده بود ندا دادند كه خداوند تو را به يحيي مژده ميدهد او تصديق كننده كلمه خدا يعني عيسي، و پيشوا و دور از هوس‌هاي سركش است و پيغمبري از صالحان خواهد بود.»
«يا زكريّا إنا نبشرك بغلم اسمه يحيي لم نجعل له من قبل سميّا»
« اي زكريا! ما تو را به پسري مژده ميدهيم كه نام او يحيي است و پيش از اين كسي را همنام او قرار ندادهايم.»
دعاي تبريك و تهنيت
حسن بصري هنگامي كه نوزادي متولد مي‌گرديد به آنها چنين تبريك مي‌گفت: «جَعَلَهُ اللهُ مُبارَكاً عَليكَ و عَلی أمَةِ محَمّد صلي الله عليه وسلم »
امام نووي در اذكار اين دعا را نيز نقل كرده است: « بَارَكَ اللهُ لَكَ فِي الْمَوْهُبِ لَكَ، وَ شَكَرْتَ الْوَاهِبَ، وَ بَلَغَ أَشُدَّهُ، وَ رُزِقْتَ بِرَّه ُ» «خداوند در آنچه به تو عنايت كرده بركت قرار دهد و شكر خداوند بخشنده را بجا آور و نوزاد را قدرت زيادي دهد و از نيكي و فضل خدا بهره‌مند شدي» و شخص مقابل در جواب ميگويد: « بَارَكَ اللهُ لَكَ وَ بَارَكَ عَلَيْكَ، وَ جَزَاكَ اللهُ خَيْراً، وَ رَزَقَكَ اللهُ مِثْلَه، وَ أَجْزِلَ ثَوَابَكَ » «بركت خداوندي بر تو و براي تو باد! خداوند به تو پاداش نيك عطا كند و همانند اين، روزي و نصيبت كند و ثوابت را بيشتر كند».
